Door alle berichten en waarschuwingen is het eigenlijk helemaal geen verrassing dat Corona en allerlei andere actuele economische onzekerheden een weerslag hebben op de geestelijke weerbaarheid van werknemers. Toch blijkt deze impact hoger dan vaak gedacht. Het gerenommeerde onderzoeksbureau Gallup publiceert in haar rapport ‘State of the Global Workplace’ dat maar liefst 44% van de werknemers te kampen heeft met symptomen van stress en angst. Dus, de gedachte dat het ‘einde’ van Corona zal leiden tot een nieuw normaal, blijkt vooral gebaseerd te zijn op hoop.
Wat is er dan aan de hand? In 2020 bleek het niveau van stress, angst, zorgen en somberheid aanmerkelijk hoger dan in de jaren ervoor. In 2021 nam dit niveau niet af. Sterker nog, het werd alleen nog maar erger. Als redenen worden genoemd; sociale isolatie, gezondheidsproblemen en ook economische/financiële zorgen.
De onderzoekers van Gallup wijzen op de negatieve impact van het geestelijk welzijn voor organisaties. De geestelijke fitheid van een bedrijf is niet terug te vinden op de balans en krijgt dan ook niet de aandacht die het zou dienen te hebben. Toch heeft langdurige stress en angst een effect op een goede bedrijfsvoering. Zo zal er namelijk sprake zijn van uitval door burn-out en een hoog verloop van medewerkers, die juist op dit moment zo broodnodig zijn.
Bedrijven worden geraakt door burn-outs en een hoog verloop van medewerkers.
Hoe kun je als leidinggevende of manager omgaan met deze situatie?
1. Fitness alleen, volstaat niet.
Gelukkig besteden meer en meer bedrijven aandacht aan de lichamelijke fitheid en vitaliteit van hun medewerkers. Zo worden er fitness abonnementen aangeboden en worden tal van voorlichtingsprogramma’s ingezet om een gezonde levensstijl te promoten. Zorgen en angsten neem je echter niet weg met een fitnessprogramma maar met bijvoorbeeld een carrière-vooruitzicht. Of door (tijdelijk) financiële ondersteuning als dat nodig is. Of door aandacht te hebben en werkflexibiliteit te bieden als de privé-situatie van een werknemer daarom vraagt.
2. Meet de werknemerstevredenheid.
Zoals eerder gezegd, medewerkerstevredenheid staat niet als een cijfer op de balans of in de winst- en verliesrekening. Toch is het van essentieel belang geworden om te weten hoe het is gesteld met de fitheid, gezondheid en energie van je werknemers. Het is dan ook raadzaam om dit te gaan meten. Met inzet van ‘slimme’ enquetes en interviews.3
3. Maak werknemerstevredenheid een deel van je bedrijfscultuur.
In haar onderzoek heeft Gallup ontdekt dat bedrijven waar oprechte aandacht en betrokkenheid is voor het welzijn van haar medewerkers, een betere klanttevredenheid wordt gescoord, een hogere productiviteit wordt gemeten en zelfs minder ongelukken gebeuren. Opvallend daarbij is dat de CEO het voorbeeld dient te geven. Deze ‘voorbeeld’bedrijven schakelen overigens ook veel vaker externe hulp in van coaches.
Het zijn zware tijden voor Dick Benschop, de baas van Schiphol. De oud-geschiedenisleraar, staatssecretaris, Shell-baas, en nu dus de hoogste functionaris van ons Schiphol, staat onder vuur. Urenlange wachtrijen voor passagiers leiden tot ruzies in de vertrekhal. Het tekort aan bagage-afhandelaars lijkt nog hopelozer te worden door een dreigende staking, reisorganisaties dreigen met claims als Benschop vertelt vluchten te gaan schrappen en ook ‘hoofdgebruiker’ KLM lijkt het begrip niet meer te kunnen vinden.
En wat doet Dick Benschop? Hij trekt erop uit. Dagje uit met het gezin in Den Haag, even later een lang weekend in Portugal. Een prijs in ontvangst nemen in Washington. En als voor de zoveelste keer de gemoederen oplopen, blijkt Dick zijn visie over duurzaamheid aan te scherpen bij het World Economic Forum in Davos.
Iedereen met een beetje organisatie-ervaring zal weten dat de aanwezigheid van Dick geen verschil maakt in de lengte van de wachtrijen. De enkele koffers die Dick kan aanpakken, brengen geen oplossing. Ook de onderhandelingen met de verantwoordelijken van de ‘externe’ bagage-afhandelaars zal inmiddels opgelopen zijn tot juridische processen. En, Marjan Rintel, de nieuwe baas van KLM, zal niet verder weg zijn dan een sneltoets op de telefoon. Natuurlijk blijft de vraag hoe Dick Benschop dit proces heeft gemanaged? Wat had Dick kunnen weten? Welke oplossingen en acties zijn overwogen? En, hoe had dit allemaal gecommuniceerd kunnen worden? Echter, het stadium van goed managemant is gepasseerd. Het komt nu aan op leiderschap.
Een leider laat zich zien als de situatie dat vereist. Als er rust gebracht dient te worden. Door te herkennen dat er problemen zijn. Wat eraan gedaan wordt. Maar ook om begrip te vragen. Dat doe je niet door weg te kruipen, te kiezen voor je ‘eigen’ rust. Dus, beste Dick, nu gaat het erom. Nu kun je laten zien dat je enig leiderschap hebt ontwikkeld. Want anders zou zomaar kunnen blijken dat nu toch echt een echte leider gewenst is?
Vraagje aan Pieter Elbers; heb je een clausule bij de lieve Indiërs bedongen?
Onlangs had ik het geluk om een zeer inspirerend gesprek te hebben met een bevlogen onderneemster. Actief in het sociaal domein, maar daarom niet minder ondernemend. In het gesprek ging het over procedures, regels en de wijze waarop je voortgang en groei meet. Ze haalde een voorbeeld aan uit de tijd dat ze zelf nog voor de klas stond, HBO social work. Het betrof een voorbeeldige student. IJverig, betrokken en slim in het leggen van theoretische verbanden. Hoge cijfers waren de norm.
De praktijkstages verliepen echter wat minder soepel voor de student in kwestie. Alles leek erop dat ze zich niet op haar gemak voelde in het beoogde werkterrein van buurthuizen, jongerencentra en opvangplekken. Ze vond het eigenlijk best spannend om met ‘mensen met een randje’ te moeten werken. Dankzij het prachtige onderwijssysteem behaalde ze haar diploma niettemin met een gemiddelde 9. ‘Briljant’, zo zei mijn gesprekspartner, ‘maar spijtig voor de jongeren die haar als coach krijgen’.
Na afloop van het gesprek bedacht ik me hoe vaak ik zelf contact heb met managers die het telkens weer hebben over plannen en processen. Briljante managers overigens. Mooie opleidingen, hoge cijfers. Een goed inzicht over de systemen in het bedrijf. Die door hun ambitie voor professionaliteit en perfectie bijna lijken te vergeten waarvoor ze hun management skills inzetten. Misschien wel, bedacht ik me, omdat ze het eigenlijk ook wel een beetje spannend vinden om met mensen te werken die zo nu en dan tegenspraak leveren, eigenwijs zijn en niet altijd direct doen wat je graag zou willen.
Het zijn dit soort inzichten die het verschil nog maar eens duidelijk maken tussen leiderschap en management. De manager, met oog en aandacht op systemen en verbeterprocessen. De leider, met oog en aandacht voor de mens die in de ‘systemen’ en processen hun weg dienen te vinden. Misschien dat we daarom wel zo’n behoefte hebben aan meer leiders.
Hoewel het onderzoek naar drank- en of drugsgebruik bij CEO’s, ondernemers en andere leidinggevenden dunnetjes is, blijkt een aardig deel van de leiders hun stress af te reageren door een overmaat aan genotsmiddelen. De meesten ontkennen overigens dat ze daarmee een probleem hebben. Het drank- en drugsgebruik is zorgelijk, omdat het al snel kan leiden tot slechte beslissingen. Zorgelijk ook, omdat het uiteindelijk natuurlijk ook invloed heeft op de gezondheid van de leider in kwestie.
Eén van de grootste oorzaken van een overmaat aan genotsmiddelen is stress. Het kan dan ook geen kwaad om eens een zelfanalyse te doen in welke mate je stress ervaart en welk gedrag het signaal kan zijn voor stress waarvan je je misschien nog eens niet zo bewust bent. Laten we eens een drietal stressfases bekijken.
Alertheid.
Het gevoel van ‘aan staan’ is op zich goed. Het zorgt ervoor dat je waarnemingsvermogen op volle toeren draait en je beslissingsvermogen optimaal actief is. Een teveel aan ‘aan staan’ leidt tot geestelijke vermoeidheid.
Prikkelbaarheid.
Overdreven reacties, laat staan ‘uitbarstingen’, zijn een signaal van stress. Kennelijk ben je niet meer in staat gecontroleerd te relativeren en komen ergernissen ongefilterd naar buiten. Kortom, een duidelijk signaal om te ontstressen.
Piekeren.
Piekeren is een overduidelijk signaal van stress. Vooral als het met regelmaat terugkeert. Het vervelende van piekeren is dat het veelal ’s nachts optreedt, als andere afleidingsprikkels verdwijnen. Het gevaar ervan is dat het al snel leidt tot een slaaptekort. En juist een slaaptekort heeft impact op je concentratieniveau en het beslissingsvermogen.
Volgens een gezondheidsonderzoek door het CBS geeft zo’n 10% van de mensen aan dat ze door slaapproblemen last hebben om de dagelijkse werkzaamheden goed uit te voeren. Bij werkenden is het percentage dubbel zo hoog. Eén op vijf dus. Grote kans dat daar dus ook leiders bij zitten.
Wat doe je eraan?
De allerbeste remedie tegen stress? Ga bewegen! Of het nu wandelen is, of actiever sporten, je geest knapt er enorm van op. Niet na één keer, maar wel als je het een onderdeel maakt van je levensstijl.
Wat je nog meer kunt doen? Ga mediteren (of ga iets doen met mindfulness). En dat hoeft helemaal niet zo moeilijk te zijn. Kies enkele momenten van de dag waarbij je heel bewust en langzaam gaat ademhalen. Nog een tip? Word een beetje vriendelijker voor jezelf. Negatieve gedachten over jezelf helpen niets. En het is allang wetenschappelijk bewezen dat perfectionisme meer kwaad dan goed doet. Dus… doe een beetje minder krampachtig je best.